مدرسه علمیه الزهراء سلام الله علیها جویبار

بسمه تعالی

به حول وقوه الهی جلسه دفاعیه باموضوع “بررسی نشانه های ظهور امام مهدی (عج)ازمنظر منابع روایی “برگزارخواهدشد .ازکلیه خواهران جهت شرکت دراین جلسه دفاعیه دعوت به عمل می آید.

زمان :یک شنبه 95/6/21

داور: حجت الاسلام والمسلین دکتر عسکر نصیرایی

استادراهنما :حجت الاسلام والمسلمین آقای مرتضی عبدی چاری

طلبه :خانم مائده طاهریان (طلبه سطح دو حوزه علمیه الزهرا(س) جویبار )

توصیه های پزشکی امام رضا (علیه السلام) برای خرداد ماه

سومین ماه سال را با عنوان « ایار» یاد کرده اند که از 23 اردیبهشت تا 23 خرداد را شامل می شود. در فرهنگ لغت آمده است که این ماه، ماه هشتم از سال رومی است و ایار به معنای شکوفایی و هوای کَرم و نور و روشنایی است.
امام رضا علیه السلام قبل از پرداختن به ذکر خصوصیات ماههای سال خطاب به مأمون می فرماید:
” ثم کل … البارد فی الصیف، والحار فی الشتاء، والمعتدل فی الفصلین، على قدر قوتک وشهوتک وابدأ فی أول طعامک باخف الاغذیة الذی تغذى بها بدنک، بقدر عادتک وبحسب وطنک ونشاطک، و زمانک و…. “
” در تابستان غذای خنک تناول کن و در زمستان غذای گرم و در دو فصل دیگر غذاهای معتدل به اندازه توان (جسمی ) و اشتهایی که داری. غذایت را به اندازه عادتت و مطابق با محل زندگی و نوع فعالیت و زمانی که در آن به سر می بری، با خوردن سبکترین غذاهایی که می خوری آغاز کن . باید در هر روز، هشت ساعت از روز گذشته (یک وعده ) یا هر دو روز سه وعده غذا بخوری بدین ترتیب که صبح اول وقت صبحانه می خوری و سپس شام، و روز دوم هشت ساعت که از روز گذشت یک وعده دیگر غذا می خوری، و دیگر نیازی به خوردن شام نداری . این هم باید به اندازه باشد، نه بیشتر و نه کمتر، و در حالی که هنوز اشتها داری باید دست از غذا خوردن بکشی “

.(1)
امام رضا علیه السلام برای هر یک از ماههای سال، خصوصیات خاص خودش را برشمرده و توصیه های مخصوصی دارند. در مورد خصوصیات ماه خرداد هم در رساله ذهبیه چنین آمده است:” ایار، واحد وثلاثون یوما، وتصفو فیه الریاح، هو آخر فصل الربیع، و قد نهى فیه عن أکل الملوحات، واللحوم الغلیظة کالرؤوس ولحم البقر، واللبن، وینفع فیه دخول الحمام أول النهار، ویکره فیه الریاضة قبل الغذاء.؛”
” ایار سى و یک روز است، در این ماه بادها صاف مى‏شود و این ماه آخر فصل بهار است، از خوردن غذاهاى شور و گوشتهاى‏ سنگین مانند کله حیوانات و گوشت گاو و افراط در خوردن ماست نهى شده و در این ماه صبحگاهان به حمام رفتن بسیار مفید است و حرکت و تقلاى زیاد قبل از غذا پسندیده نیست. ” (2)

کارشناسان تغذیه معتقدند که بسیاری از ما بدون چشیدن غذا به آن نمک اضافه می کنیم. این قبیل افراد می پندارند که تمایل زیاد آن ها به مصرف نمک، به علت نیاز بدنشان به این ماده است، در حالی که علاقه و تمایل به مصرف بعضی موادغذایی صرفاً به علت عادت به خوردن این مواد از زمان کودکی در انسان ریشه می گیرد و به جز بعضی موارد نادر، نیاز بدن در این باره نقشی ندارد. لذا با اصلاح عادت غذایی، خود به خود تمایل بیش از حد به خوردن بعضی مواد خوراکی که برای سلامت انسان مفید نیستند، از بین خواهد رفت.

همانطور که در این توصیه آمده امام رضا علیه السلام برای این ماه مواردی را به صورت پرهیز و خودداری متذکر شده و فرموده اند:
” و قد نهى فیه عن أکل الملوحات، “
” از خوردن غذاهاى شور باید پرهیز کرد” .

امروزه همچنین خوردن ماست در کنار غذا برای خیلی ها یک عادت شده اما باید دانست که طبیعت ماست سرد و تر بوده و اسید لاکتیک زیاد تولید می کند. ماستی که چکیده نباشد در آب آن سردی زیاد است که باعث بیماری های زیاد می شود. امام رضا علیه السلام هرچند در موقعیت های دیگر به مصرف گوشت و یا ماست توصیه کرده اند، اما برای این ماه ما را از افراط در مصرف این مواد غذایی نهی کرده و در عوض استحمام و فعالیت های بدنی را برای این موقع از سال برای بدن مفید بر شمرده اند.(3)
پانوشتها:
1. مستدرک الوسائل ،میرزا حسین نوری طبرسی ،ج16 ، ص 455
2. الرسالة الذهبیة، ص 13
3. طب الرضا علیه السلام- ترجمه امیر صادقى؛ ص51.

امام رضا (ع) بهار را روح زمان ها معرفی کرده و برای این فصل رعایت اعتدال و مصرف غذاهای معتدل در حد توان جسمی و اشتهای فرد را توصیه نموده اند.

از دومین ماه سال با عنوان نیسان یاد شده است که از 23 فروردین تا 23 اردیبهشت را شامل می شود. در مورد خصوصیات این ماه در رساله ذهبیه امام رضا(ع) چنین آمده است: نیسان ثلاثون یوما، فیه یطول النهار ویقوى مزاج الفصل، ویتحرک الدم وتهب فیه الریاح الشرقیة، ویستعمل فیه من المآکل المشویة، وما یعمل بالخل ولحوم الصید و…. یعالج الجماع والتمریخ بالدهن فی الحمام، ولا یشرب الماء على الریق، ویشم الریاحین والطیب.(1)

امام رضا(ع) ابتدا به توصیف ویژگی های این ماه پرداخته می فرماید: نیسان سی روز است،دراین ماه روزها بلند می شود ،مزاج فصل بهار در آن نیرومند می شود،خون به جنبش می آید،بادهای شرقی درآن وزیدن می گیرد.

امام رضا(ع) پس از این توصیفات به بایدها و نبایدهای این ماه پرداخته و در اولین توصیه، خوردن کباب و گوشتی که با سرکه بعمل آمده و نیز گوشت شکار را مفید دانسته اند.

امام رضا علیه السلام در جایی دیگر درباره فواید و خواص مفید مصرف گوشت به نقل از امام علی علیه ‏السلام می فرمایند: ذُکِرَ عِندَ النَّبِیِّ صلی‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم اللَّحمُ وَالشَّحمُ ، فَقالَ : لَیسَ مِنهُما بَضعَةٌ تَقَعُ فِی المَعِدَةِ إلاّ أنبَتَت مَکانَها شِفاءً ، وأخرَجَت مِن مَکانِها داءً ؛ نزد پیامبر صلی‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم از گوشت و پیهْ یاد شد فرمودند : هیچ پاره ‏ای از این دو در معده جای نمی‏گیرد ، مگر این که در جای آن  شفا می ‏روید و بیماری از آن جا می‏رود.(2)

خوردن گوشت

در روایتی امام رضا(ع) به نقل از پدران بزرگوار خویش به نقل از رسول اکرم (ص) گوشت را بهترین غذا در دنیا معرفی کرده می فرمایند: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)‏ سَیِّدُ طَعَامِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّحْمُ وَ الْأَرُزُّ ؛ بهترین و بالاترین خوراکی ها چه در دنیا و چه در آخرت گوشت است.(3)

همانطور که اشاره شد یکی از توصیه های امام رضا (ع) برای این ماه خوردن گوشتی که با سرکه به عمل آمده است می باشد . امام رضا (ع) در حدیثی سرکه را برای صفرا مفید دانسته می فرماید: نعم الادام الخل ؛ یکسرالمرّة و یحیى القلب : نیکو نان خورشى است از سرکه : صفرا را مى ‏شکند و دل را زنده مى ‏سازد. و همچنین می فرماید : بهترین خورش سرکه است و هر خانه ای که در آن سرکه باشد اهل آن خانه بی نیاز هستند.(4)

ماساژ با روغن

یکی دیگر از توصیه های امام رضا (ع) برای این ماه ماساژ بدن در حمام بوسیله روغن است و همانطور که می دانیم یکی از روشهای درمانی جدید ماساژ درمانی است. امام رضا علیه السلام در باره اهمیت این روش درمانی در تأمین نیرو و نشاط بدن می فرماید: وَ أَرْوِی أَنَّهُ لَوْ کَانَ شَیْ ءٌ یَزِیدُ فِی الْبَدَنِ لَکَانَ الْغَمْزُ یَزِیدُ وَ اللَّیِّنُ مِنَ الثِّیَابِ وَ کَذَلِکَ الطِّیبُ وَ دُخُولُ الْحَمَّامِ وَ لَوْ غُمِزَ الْمَیِّتُ فَعَاشَ لَمَا أَنْکَرْتُ ذَلِکَ.؛ روایت می کنم که اگر چیزی موجب افزایش ‌نیرو و نشاط بدن باشد، ماساژ دادن بدن و لباس نرم، همچنین بوی خوش و استحمام جزیی از آن است ; اگر مرده ای در اثر ماساژ دادن زنده شده ، من انکار نمی کنم.(5)

یکی دیگر از روغن های مورد تاکید امام رضا (ع) برای ماساژ بدن روغن بنفشه است. آن حضرت می فرماید: إذا أرَدتَ ألاّ یَظهَرَ فی بَدَنِکَ بَثرَةٌ ولا غَیرُها ، فَابدَأ عِندَ دُخولِ الحَمّامِ بِدُهنِ بَدَنِکَ ، بِدُهنِ البَنَفسَجِ. اگر مى خواهى که در بدنت جوش و جز آن رخ ننماید، هنگام در آمدن به حمام ، چرب کردن بدن خود را به روغن بنفشه ، آغاز کن.(6)

از دیگر توصیه های امام رضا(ع) برای این ماه بوئیدن گلها واستعمال بوی خوش است. در احادیث وارده از اهل بیت(ع) به کرات از خواص گلها یاد شده است. رفع استرس و پریشانی ، خلاصی از سرسام، شفای برخی امراض و ایجاد نشاط و شادمانی از این جمله است. حتی در برخی روایات داریم که پیامبر اکرم(ص) گل هدیه می داده اند و منشاء آنها را بهشت معرفی کرده اند.

در باره خواص نشاط آفرین گلها امام رضا(ع) می فرماید: «الطیب نشره و العسل نشره، و الرکوب نشره و النظر الی الخضره نشره. یعنی: بوی خوش، عسل، سوارکاری و نگاه به مناظر سرسبز و خرم، باعث نشاط و شادی می‌شود.»(7)

پی نوشت ها:

1- بحار الأنوار، ج 59، ص 312

2-عیون أخبار الرضا علیه‏السلام ، جلد 2 ، صفحه 41 ، حدیث 130

3-مکارم الأخلاق: 178

4-عیون اخبار الرضا، ج 2 ، ص 30

5-دانشنامه احادیث پزشکی ج 1 ص 99

6-طبّ الإمام الرضا علیه‏السلام ، صفحه 31 ، بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 322

7-عیون اخبار الرضا باب 31/ حدیث 126

مطابق گاه‌شماری رومی کانون اول تقریباً مصادف با دی ماه شمسی است

که امام رضا علیه‌السلام بر اساس این تقویم سفارش‌هایی را برای تعذیه

صحیح مخصوص هر ماه متذکر شده اند. در این باره امام رضا علیه‌السلام در

رساله ذهبیه بر خلاف شیوه رایج که پرداختن به خصوصیات هر فصل است

به خصوصیات هر ماه و تدبیر هر یک از ماه‌ها می‌پردازند.

امام رضا علیه‌السلام در توصیه‌های پزشکی خود در مورد راه‌های حفظ

سلامتی در ماه اول زمستان می‌فرمایند:

کانون الأول: واحد ثلاثون یوماً تقوی فیه العواصف و یشتد فیه البرد، و ینفع فیه

کل ما ذکر فی (تشرین الثانی) و یحذر فیه من أکل الطعام البارد، و یتقی فیه

الحجامة و الفصد و یستعمل فیه الأغذیة الحارة بالقوة و الفعل. از این رو

مطابق این سفارشات باید از طعام با طبیعت سرد پرهیز کرده، غذاهای با

طبیعت و درجه حرارت گرم مصرف نماییم، از حجامت و فصد اجتناب کنیم، آب

در شب نخوریم، جرعه‌ای آب گرم هر روز اول صبح بنوشیم و خوردن از

سبزی (بقول)، کرفس، نعناع و تره تیزک (شاهی) هم پرهیز کنیم. (1)

مطابق آموزه‌های امام رضا (ع) به لحاظ فصول سال بهترین اوقات حجامت به

جز حزیران، زمانی است که هوا معتدل باشد، یعنی در چهل روز نخست بهار

و چهل روز آغاز پاییز و در فصل زمستان (خصوصاً دی ماه) و فصل تابستان

(به جز 14 حزیران که ذکر شد) حجامت اثر اندکی خواهد داشت.

با شروع فصل زمستان سرماخوردگی و زکام به اوج می‌رسد. امام رضا (ع)

برای پیشگیری از این بیماری در فصل زمستان می‌فرمایند: مَن أرادَ دَفَعَ

الزُّکامِ فِی الشِّتاءِ أجمَعَ، فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ ثَلاثَ لُقَمِ شَهدٍ؛ هر کس می‌خواهد

در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن

بخورد.(2)
یکی از مواد غذایی مناسب برای این ماه گردو است. امام رضا (ع) فرمودند:

خوردن گردو در تابستان سبب گرمی و حرارت جسم می‌شود و موجب

پیدایش کورک و دمل و جوش‌های چرکین در بدن می‌گردد اما مصرف آن در

زمستان کلیه‌ها را گرم نگه می‌دارد و سردی و برودت را از بدن دفع می‌کند.

گردو در تابستان سبب گرمی و حرارت جسم می‌شود و موجب پیدایش

کورکو دمل و جوش‌های چرکین در بدن می‌گردد اما مصرف آن در زمستان

کلیه‌هارا گرم نگه می‌دارد و سردی و برودت را از بدن دفع می‌کند

امام رضا (ع) همچنین در توصیه‌ای دیگر می‌فرمایند: در فصل زمستان غفلتاً

از اتاق گرم به هوای سرد و آزاد قدم نگذارید و برای رهایی از مشکلات

سرماخوردگی در ماه‌های سرد فرمودند: گل نرگس ببویید، بوییدن این گل را

به طور دائم انجام دهید تا از شرّ سرماخوردگی در امان بمانید. همچنین

استشمام سیاه دانه آدمی را از سرماخوردگی ایمن می‌دارد.(3)

مطابق آموزه‌های امام رضا (ع) در فصل زمستان استحمام در هر بامداد خوب

است و مصرف ماهی تازه و شیر و ورزش توصیه شده و برای رهایی از

سردرد فرمودند: خوردن ماهی تازه را فراموش نکنید. هرکس از درد شقیقه و

شکم درد می‌ترسد نباید در زمستان و تابستان خوردن ماهی تازه را به تأخیر

اندازد. (4)

پی نوشت‌ها:
1.  الطریق الی خراسان، کمال السید،ج 1، ص 391
2.  بحار الأنوار، جلد 62، صفحه 324
3.  طبّ الإمام الرضا علیه‌السلام، صفحه 37 وص 38
4.  بحار الأنوار، جلد 62، صفحه 324

در آموزه های پزشکی اسلامی، اصل بر پیشگیری و تقویت عمومی بدن

نهاده شده تا از زمینه های ابتلا به بیماریها جلوگیری شود. رعایت اعتدال،

حجامت، میوه های فصل و… راههای تقویت سیستم ایمنی بدن می باشند.

در آموزه های پزشکی امام رضا (ع) آمده است که در تابستان به دلیل

گرمای هوا چربی های بدن آب می شوند؛ از این رو در پاییز نیاز ضروری به

ذخیره کردن مواد چربی که مولد حرارت هستند ،‌ پیدا می شود و باید با

مصرف غذاهای مناسب آن را ذخیره کنید تا بدن خود را برای مقابله با

سرمای زمستان مجهز کنید. بدن به انواع غذاهای اصلی و میوه هایی مانند

انگور و انار نیاز دارد. همچنین استفاده از نوشیدنی هایی که از آنها تهیه می

کنند،‌ مفید است . به طور کلی مصرف میوه های ترش قبل از غذا و میوه

های شیرین بعد از غذا مفید است .

امام رضا (ع) همچنین توصیه می کنند که با شروع سرما باید غذاهای پر

انرژی مصرف کرد و مالیدن روغن و ماساژ استخوان ها در حال استراحت با

روغن های شب بو،‌ زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام کمک می کند.

مطابق تعالیم طب اسلامی علت بیماری ورود میکروب ، ویروس یا باکتری به

بدن نیست بلکه عامل اصلی بیماریها ضعف سیستم ایمنی و دفاعی بدن و

پایین آمدن مقاومت بدن است. از این رو علت اصلی سرماخوردگی هم

ضعف سیستم ایمنی می باشد.امام رضا علیه السلام برای تقویت سیستم

دفاعی بدن و حفط تندرستی دستورالعملهای مفیدی ارائه کرده اند که

حجامت، رعایت اعتدال ، تدابیر ماهها و فصل ها و استفاده از میوه ها و

غذاهای متناسب با زمان و مکان از این جمله اند.کارشناسان هم پرهیز از

غذاهای مضر که سیستم ایمنی را به شدت تضعیف می کند و زمینه را برای

انواع بیماریها آماده می کند برای پیشگیری از سرماخوردگی توصیه می

کنند. یکی از مواد بسیار مفید برای پیشگیری از سرماخوردگی عسل است.

امام رضا علیه السلام به نقل از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم

فرمودند :«خداوند برکت را در عسل قرار داده است . درمان دردها در آن

است و هفتاد پیامبر دوام سودمندی آن را از خداوند خواسته اند »


از این رو می بینم که در طب اسلامی سرماخوردگی قابل پیشگیری است و

امام رضا (ع) برای آن توصیه هایی دارند و می فرمایند: “کسی که بخواهد از

سرماخوردگی و زکام در فصل زمستان جلوگیری کند روزی سه لقمه عسل

بخورد. البته امام رضا (ع) در ادامه برای عسل مفید معیاری را مشخص کرده

اند و می فرمایند: برای تشخیص عسل خوب از بد کافی است که مقداری از

آن را مقابل بینی بگیرید، هر گاه بوی تندش ایجاد عطسه کند، یا اگر با

خوردن کمی از آن عسل حالت سکر و مستی به شما دست بدهد، و یا

زبان شما را بسوزاند، در شمار عسلهای خوب محسوب نمی‏شود و علاوه بر

اینکه خاصیت ندارد، برای بدن نیز مضر است.


امام رضا (ع) همچنین توصیه می کنند که در فصل زمستان غفلتا از اطاق

گرم به هوای سرد و آزاد قدم نگذارید.در توصیه ای دیگر برای مبتلا نشدن به

سرماخوردگی در فصل زمستان امام رضا (ع) فرمودند :« گل نرگس ببویید،

بوییدن این گل را به طور دائم انجام دهید تا از شرّ سرما خوردگی در امان

بمانید. همچنین استشمام سیاه دانه آدمی را از سرما خوردگی ایمن می

دارد »امام رضا (ع) همچنین برای رهایی از سردرد فرمودند : “خوردن ماهی

تازه را فراموش نکنید هرکس از درد شقیقه و شکم درد می ترسد نباید در

زمستان و تابستان خوردن ماهی تازه را به تاخیر اندازد.”

استفاده از آب لیمو روی پوست شما می تواند باعث جدا شدن سلول های

مرده از سطح بدن شما و کاهش چین و چروک پوست شود.همچنین می

تواند به کاهش  لکه های پوست و لکه های که در اثر افزایش سن بر روی

پوست به وجود می آید کمک کند. توصیه می شود حتما از آب لیمو تازه

استفاده کنید زیرا گذشت زمان باعث به وجود آمدن مواد شیمیایی در آب

لیمو می شود که می تواند به جای سود برای پوست شما ضرر داشته

باشد.

پوسته شدن پوست

با استفاده روزانه آب لیمو بر روی پوست خود می توانید از شر سلول های مرده روی پوست خود راحت شوید. اسید موجود در آب لیمو می تواند باعث سفت شدن پوست شما و از بین رفتن چین و چروکی شود که در اثر افزایش سن بر روی پوست شما به وجود آمده است.یک لیمو را از وسط به دو نیم تقسیم کرده آب آن را در یک قاشق چایخوری ریخته و مقداری قند به آن اضافه کنید.محلول آماده شده را بر روی پوست خود به خصوص مناطقی که دارای چین و چروک است بمالید.این کار را 2 تا 3 دقیقه در روز انجام دهید و بعد از یک کرم مرطوب کننده استفاده کنید.

پاک کننده منافذ پوست

استفاده از آب لیمو می توانید به پاک شدن منافذ پوست شما کمک کند.منافذ مسدود پوست می تواند باعث به وجود آمدن جوش و لکه روی پوست شما شود.آب لیمو تازه را درون ظرفی ریخته،سپس تکه ای پنبه را به آب لیمو آغشته کنید و روی پوست خود بمالید و بعد از چند دقیقه با آب گرم بشویید.صورت خود را خشک کرده و از یک مرطوب کننده استفاده کنید.پاک شدن منافذ پوست باعث کوچک شدن آن ها و جمع شدن پوست می شود.

آب لیمو چگونه به سلامت پوست کمک می کند؟

آب لیمو حاوی اسید سیتریک است که باعث از بین رفتن سلول های مرده پوست و باکتری ها می شود.با از بین رفتن سلول های مرده پوست شرایط برای رشد سلول های جدید مهیا می شود.این سلول های جدید،جایگزین سلول های اسیب دیده می شوند و به از بین رفتن لکه ها و چین چروک پوست کمک خواهند کرد.سلول های جدید باعث می شوند پوست شما جوان تر و براق تر به نظر برسد.

پوست های حساس

آب لیمو برای افرادی که دارای پوست های حساس هستند می تواند سبب خشکی پوست شود.اگر شما دارای پوست حساسی هستید استفاده روزانه خود از آب لیمو را به هفته ای 2 تا 3 روز کاهش دهید.و بعد از هر بار استفاده حتما از یک مرطوب کننده برای مرطوب نگه داشتن پوستتان استفاده کنید.اگر پوست شما خیلی حساس است،آب لیمو را فقط در مناطقی که پوست شما دارای چین و چروک و یا مستعد ایجاد چروک است استفاده کنید.